Solidarność dłużników. Co to jest? Na czym polega?

Solidarność dłużników nosi nazwę solidarności biernej. Jej cechy zostały przedstawione w Kodeksie Cywilnym.

Główną cechą solidarności dłużników jest to, że wierzycielowi przysługuje wierzytelność o spełnienie jednego świadczenia. Niemniej może on zażądać jego spełnienia od kilku dłużników, od wszystkich lub tylko jednego z nich. Kiedy świadczenie zostanie spełnione, albo roszczenie wierzyciela zostanie zaspokojone w inny sposób przez jednego z dłużników, pozostali zostają zwolnieni z ciążącego na nich obowiązku.

Korzyść dla wierzyciela

Solidarność bierna jest bardzo korzystna dla wierzyciela. Może on samodzielnie zadecydować od kogo będzie dochodził zaspokojenia oraz w jaki sposób. W praktyce wybiera on tego z dłużników, który posiada największy majątek. Omawiany rodzaj solidarności posiada dość szerokie zastosowanie. Swoboda wierzyciela przy wyborze dłużnika jest w pewnym stopniu ograniczona artykułem 5 Kodeksu Cywilnego mówiącym o tym, że uprawniony nie może korzystać ze swojego prawa w sposób niezgodny z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub wbrew zasadom współżycia społecznego.

Niekorzyść dla dłużnika

Solidarność bierna nie jest korzystna dla dłużnika, ponieważ ponosi on ryzyko wykonania świadczenia w całości. Każdy z zobowiązanych ponosi odpowiedzialność do zupełnego zaspokojenia wierzyciela.

Skąd się bierze solidarność bierna?

Źródłem solidarności dłużników może być czynność prawna. Możliwość ustanowienia zobowiązania solidarnego wynika z zasady swobody umów. Istnieje również możliwość zastrzeżenia solidarności w każdym stosunku prawnym, w jakim występuje wielość podmiotów. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy przepis prawny wyraźnie tego zabrania (np. w stosunku pracy). Kolejnym źródłem solidarności dłużników są przepisy prawne. Mogą one wprost wskazywać na to, że zobowiązanie jest solidarne. Mogą też wskazywać na to, że solidarność jest dorozumiana w razie braku innego ustalenia między stronami.

Zasada reprezentacji

Między współdłużnikami obowiązuje reguła reprezentacji na ich korzyść względem wierzyciela. Odnowienie zobowiązania między jednym dłużnikiem a wierzycielem zwalnia pozostałych. Wyjątkiem jest sytuacja, w której strony ustaliły inaczej. Zwłoka wierzyciela ma skutek w stosunku do wszystkich dłużników. Działanie bądź zaniechanie dłużnika nie szkodzi pozostałym. Ma ono skutki wyłącznie w odniesieniu do dłużnika, który się tak zachował. Zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności nie odnosi się do pozostałych współdłużników. Pozostawanie dłużników w solidarności biernej nie oznacza, że zawsze są w takiej samej sytuacji. Może się ona różnić pod względem wysokości świadczeń dłużników, miejsca i czasu ich spełnienia. Przedmiot świadczenia musi być zawsze taki sam.

Zarzuty osobiste i wspólne

Dłużnicy posiadają dwa typy zarzutów – osobiste i wspólne dla wszystkich dłużników. Pierwszy typ służy wyłącznie konkretnemu dłużnikowi przeciw wierzycielowi. Mają one związek z osobą dłużnika oraz prawidłowością powstania zobowiązania. Zalicza się do nich między innymi:

– złożenie oświadczenia pod wpływem wady oświadczenia woli

– brak zdolności do czynności prawnych

– zwolnienie z długu

Zarzut wspólny charakteryzuje się tym, że w razie jego uwzględnienia z obowiązku świadczenia zostają zwolnieni także pozostali dłużnicy. Przykładem zarzutów wspólnych są natomiast:

– niezachowanie formy czynności prawnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności

– sprzeczność czynności prawnej z ustawą

Roszczenia zwrotne

Solidarność bierna oznacza, że wierzyciel może zostać zaspokojony przez każdego z dłużników. Jeżeli jeden z nich spełni świadczenie, pozostali zostają zwolnieni z tego obowiązku. Wówczas ów dłużnik posiada roszczenia zwrotne względem współdłużników. Rozliczenia mogą być dokonane na podstawie wzajemnych rozliczeń. Roszczenia regresowe powstają, gdy:

– świadczenie zostało spełnione dobrowolnie

– spełnienie świadczenia nastąpiło w toku egzekucji

– świadczenia w miejsce wypełnienia

– potrącenia

– odebrania przez wierzyciela przedmiotu świadczenia złożonego do depozytu sądowego

Przedawnienie roszczenia jest niezależne od terminu przedawnienia roszczenia przysługującego wierzycielowi w stosunku do dłużników. Stosuje się do nich termin 10-letni lub 3-letni, gdy dotyczą świadczeń okresowych lub roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.