Przedsiębiorstwo jednoosobowe. Kto dziedziczy majątek?

Nie można nabyć w spadku całości jednoosobowej działalności gospodarczej. Spadkobiercy mogą natomiast odziedziczyć majątek przedsiębiorcy.

Spadkobierca, który przyjmie taki spadek, otrzyma go razem z wierzytelnościami i długami posiadanymi przez zmarłego. Od 23 października 2011 r. przedsiębiorcy prowadzące jednoosobowe firmy mogą przekazać je konkretnej osobie w formie zapisu windykacyjnego.

Jak zapisać przedsiębiorstwo?

Zapis windykacyjny dotyczący przekazania przedsiębiorstwa określonej osobie jest jednym z postanowień testamentu. Wtedy testament musi mieć formę aktu notarialnego. Nie należy mylić zapisu windykacyjnego z zapisem zwykłym. W przypadku zwykłego zapisu zapisobiorca był traktowany tak, jak spadkobierca. Zapis windykacyjny różni się od zwykłego tym, że zapisobiorca windykacyjny może otrzymać nawet dużą część majątku, a i tak nie musi być traktowany jak spadkobierca. Zapisobiorca windykacyjny może odmówić przyjęcia przedmiotu zapisu. Wtedy przedsiębiorstwo wchodzi w skład schedy spadkowej i podlega dziedziczeniu na takich samych zasadach jak pozostałe elementy majątku.

Majątek przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo obejmuje wszystkie materialne i niematerialne składniki wykorzystywane do prowadzenia działalności. Jego majątek składa się zatem ze środków pieniężnych, papierów wartościowych, własności nieruchomości i ruchomości. Przykłady elementów przedsiębiorstwa to budynki, spółdzielcze prawo do lokali użytkowych, patenty, prawa do wzorów użytkowych, prawa do znaków towarowych itd.

Zobowiązania i długi

Masa spadkowa po przedsiębiorcy obejmuje wszystkie zobowiązania, które nie zostały przez niego wykonane oraz długi. Wśród nich możemy wyróżnić podatkowe zobowiązania obejmujące podatki, zaliczki na poczet podatków, odsetki za zwłokę, zaległości podatkowe i koszty postępowania podatkowego. Do schedy należy zaliczyć także konieczność zapłaty za towar przyjęty przez spadkodawcę, opłacenie rachunków i innych opłat związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, np. czynszu dzierżawnego.

Firma nie podlega dziedziczeniu

W języku potocznym firma oznacza przedsiębiorstwo. Niemniej w prawnej terminologii należy odróżnić wymienione pojęcia. Firma jest nazwą jednoosobowego przedsiębiorcy. Musi zawierać imię i nazwisko osoby, która prowadzi działalność. Dziedziczeniu nie podlegają też zezwolenia, koncesje i NIP. Jeżeli spadkobierca lub zapisobiorca windykacyjny chcieliby prowadzić odziedziczone przedsiębiorstwo, musieliby dopełnić pewnych formalności. Osoba, która wcześniej nie była przedsiębiorcą musi wpisać się do CEIDG, uzyskać swój NIP i REGON. Jeżeli spadkodawca był podatnikiem VAT, spadkobierca musi udać się dodatkowo do urzędu skarbowego. Celem wizyty w US jest złożenie formularza VAT-Z. W ten sposób zgłosi zaprzestanie wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Jeżeli będzie kontynuował prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, musi złożyć formularz VAT-R (tzw. zgłoszenie rejestracyjne).

Możliwość używania i amortyzacji

Zapisobiorca windykacyjny lub spadkobierca, którzy już prowadzą własne przedsiębiorstwo, mogą wykorzystać odziedziczone składniki przedsiębiorstwa na potrzeby swojej działalności gospodarczej. Poza tym, mogą je amortyzować po ustaleniu wartości początkowej przejętych składników majątku. Wartość początkowa jest to rynkowa wartość elementu majątku z daty nabycia prawa do spadku.

Nikt nie chce prowadzić przedsiębiorstwa

Może się zdarzyć, że żaden ze spadkobierców nie wyrazi chęci kontynuowania działalności gospodarczej zainicjowanej przez spadkodawcę. Wtedy wszyscy mogą swobodnie dysponować majątkiem firmy, tak jak innymi składnikami schedy. W takiej sytuacji spadkobiercy nie muszą dopełniać formalności związanych z likwidacją działalności gospodarczej.