Nadżerki i rany głębokie. Jak przebiega gojenie? Co warto wiedzieć?
Uszkodzenia naruszające ciągłość skóry lub błony śluzowej powodują powstanie rany. Przedstawiamy jak przebiega proces gojenia oraz czynniki wpływające na jego przyspieszenie.
Rany można podzielić na nadżerki i rany głębokie. Nadżerka powoduje zniszczenie naskórka, ale nie prowadzi do uszkodzenia głębokich warstw skóry. Z kolei rany głębokie powstają w wyniku uszkodzenia całej skóry właściwej. Gojenie może mieć charakter bezpośredni lub odroczone. Bezpośrednie gojenie zachodzi gdy nie doszło do ubytku tkanki ciała. Odroczone gojenie następuje wtedy, gdy brzegi rany są oddalone i nie ma możliwości zszycia. Chcąc ułatwić przebieg procesu i umożliwić wypełnienie ubytku nową tkanką należy oczyścić ranę. Proces gojenia przebiega w dwóch fazach, które często się na siebie nakładają i nie są wyraźnie rozgraniczone. Czas trwania każdego z etapów zależy od głębokości rany i od tego, czy została zszyta.
Gojenie się naskórka
Gojenie się naskórka przebiega w trzech fazach. Na etapie migracji organizm uaktywnia fibronektynę, lamininę i EGF, które zwiększają ruchliwość komórek i modyfikują keratynocyty. Komórki naskórka otrzymują zdolność migracji polegającej na przesuwaniu się ich z brzegów rany ku sobie. W fazie proliferacji keratynocyty intensywnie się dzielą. Proces rozpoczyna się po dwóch godzinach od powstania rany. Wtedy organizm uaktywnia prostaglandyny, mediatory stanu zapalnego, hamujące hormony i EGF. W fazie dojrzewania keratynocyty powracają stopniowo do normalnego kształtu i ponownie zaczynają pełnić tradycyjne funkcje. W ciągu kolejnych 2-6 dni dochodzi do odbudowania błony podstawnej naskórka, a następnie kolejnych warstw.
Gojenie się skóry właściwej
Proces gojenia rany głębokiej rozpoczyna się od powstania nowych naczyń włosowatych i odbudowy dawnych. Następnie dochodzi do powstania ziarniny, która pełni rolę tymczasowej tkanki łącznej. Fizjologiczna tkanka łączna odbudowuje się w czterech etapach. W fazie wysiękowej dochodzi do pojawienia się stanu zapalnego. Białe krwinki oczyszczają ranę, aby mogło dojść do rekonstrukcji tkanki. Proces trwa około 3-5 dni, po czym dochodzi do uwolnienia czynników wzrostowych potrzebnych fibroblastom. Wtedy gojenie przechodzi w fazę syntezy kolagenu. Proces tworzenia włókien kolagenowych rozpoczyna się już po upływie doby od zranienia, jednak apogeum aktywności fibroblastów następuje po około 7 dniach. Na fazę syntezy kolagenu nakłada się proces proliferacji fibroblastów. Ubytki w tkance są wypełniane przez glikoproteiny. Ostatni etap jest zwany fazą obkurczania. Wtedy dochodzi do zamknięcia rany.
Powstanie blizny
Blizna jest końcowym i ostatecznym stadium, które może trwać około 6-12 miesięcy. W okresie tzw. żółtej blizny miejsce zranienia jest czerwone, twarde, bolesne i lekko nabrzmiałe. Po około 2-3 miesiącach dochodzi do całkowitego zagojenia rany. Blizna powinna być cienka, gładka, biała i niebolesna.
