Kto dziedziczy spadek ustawowo?
Obecnie możemy odziedziczyć spadek na podstawie ustawy, albo testamentu. Wyjaśniamy, kogo obejmuje dziedziczenie ustawowe oraz na czym polega.
Prawo spadkowe zostało uregulowane w IV księdze Kodeksu cywilnego. Przepisy umieszczone w tej części są stosowane wtedy, gdy:
spadkodawca nie pozostawił testamentu
testament okazał się nieważny
spadkobiercy testamentowi odrzucili spadek
W Kodeksie cywilnym zostały wskazane grupy osób powołane do spadku. Jeżeli dziedziczy pierwsza grupa, to pozostałe są wyłączone z dziedziczenia. Zasada jest stosowana analogicznie w przypadku dalszych grup.
Kiedy małżonek nie może dziedziczyć ustawowo?
Były małżonek oraz małżonek pozostający w separacji w chwili śmierci spadkodawcy nie mogą dziedziczyć ustawowo. Wyłączenie z dziedziczenia następuje również wtedy, gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu bądź separacji z winy współmałżonka. Niemniej decyduje o tym sąd, który bada czy żądanie było uzasadnione. Każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy może żądać wyłączenia tej osoby z uczestniczenia w podziale schedy. Termin wytoczenia powództwa wynosi w tym przypadku 6 miesięcy od otrzymania wiadomości o śmierci spadkodawcy, przy czym nie może być dłuższy niż rok od daty zgonu.
Kolejność dziedziczenia
Dziedziczenie ustawowe opiera się na podziale spadkobierców na pięć grup. Pierwsza grupa obejmuje dzieci i małżonka spadkodawcy. Do drugiej grupy należą małżonek i rodzice zmarłego. Trzecia grupa obejmuje dziadków spadkodawcy, zaś czwarta pasierbów. W piątej grupie znajdują się gmina i Skarb Państwa.
I grupa
Masa spadkowa obejmuje połowę wspólnego majątku małżonków. Jeżeli małżeństwo zawarło intercyzę ustanawiającą rozdzielność majątkową, do schedy wchodzi majątek odrębny zmarłego współmałżonka. Wszystkie dzieci spadkodawcy dziedziczą na takich samych zasadach, bez względu na to czy urodziły się w czasie trwania małżeństwa, czy są to pozamałżeńscy potomkowie. Adoptowane dzieci dziedziczą na równi z biologicznymi. Dziecko poczęte, ale jeszcze nienarodzone (tzw. nasciturus) ma takie samo prawo do spadku jak dziecko narodzone przed śmiercią rodzica. Warunkiem jest to, że musi urodzić się żywe. Osoby należące do pierwszej grupy dziedziczą w równych częściach, ale część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 schedy. Pozostała część jest dzielona między dzieci w równych częściach. Udział dziecka, które nie dożyło otwarcia spadku przypada jego dzieciom lub wnukom w równych częściach.
II grupa
Małżonek i rodzice spadkodawcy są powołani do spadku, gdy zmarły nie pozostawił dzieci, wnuków ani prawnuków. Wtedy sytuacja małżonka jest nieco inna, bo otrzymuje 1/2 schedy. Połowa spadku zostaje podzielona po równo między rodziców zmarłego. Jeżeli zmarły nie pozostawił ani zstępnych, ani małżonka, to cały spadek dziedziczą jego rodzice. Gdyby jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, udział przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Z kolei, gdyby spadkodawca nie pozostawił rodziców, ani rodzeństwa, cały spadek przypadnie małżonkowi.
III grupa
Od 2009 r. pojawiła się możliwość ustawowego dziedziczenia po wnuku. Dziadkowie dziedziczą w częściach równych, jeżeli spadkodawca nie ma zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa oraz bratanków i siostrzeńców. Gdyby, któreś z dziadków nie dożyło otwarcia spadku, udział przypada jego dzieciom, czyli wujom i ciotkom spadkodawcy.
IV grupa
Pasierbowie dziedziczą ustawowo, jeżeli nie ma małżonka spadkodawcy, ani krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy. W pierwszej kolejności dziedziczą pasierbowie, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy).
V grupa
Gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy dziedziczy wtedy, gdy nie pozostawił on krewnych i pasierbów. Jeżeli nie można ustalić ostatniego miejsca zamieszkania, albo gdy spadkodawca mieszkał za granicą, scheda przypada Skarbowi Państwa.
